Welkom bij Vogelwerkgroep ’t Hökske

een vereniging van vrijwilligers die zich inzet voor vogels
en hun leefomgeving in de regio Sevenum en Horst

Vogels en klimaatverandering, wat kunnen we zelf doen?

Dat het klimaat aan het veranderen is, zal een verstandig mens niet meer ontkennen. De laatste 40 jaar is de temperatuur in de Bilt met gemiddeld anderhalve graad gestegen. Dit lijkt niet veel maar heeft meer invloed dan je zou verwachten. Deze zomer kenmerkte zich door hoge temperaturen en weinig regen. In het najaar en winter hadden we veel regen. Ook stormen komen onverwacht voor. Zeker als we naar de rest van de wereld kijken openbaart zich dit.

Dit heeft niet alleen invloed op de mensen, maar ook op planten en dieren. Ook bij de vogels zien we dat dit op verschillende dingen invloed heeft. Vogels die van oudsher hier broeden schuiven wat het broedgebied betreft naar het noorden op. Dat betekent dat hier soorten verdwijnen en andere soorten vanuit het zuiden naar hier opschuiven. Om een voorbeeld te noemen de Matkop en de Spotvogel worden minder gezien. Terwijl de Cetti’s zanger en de Bijeneter steeds meer voorkomen. Ook de Kleine Zilverreiger en de Kwak zagen we vroeger niet.
Doch ook de zachte winters hebben invloed. Veel Ooievaars trekken in de winter niet meer weg maar overwinteren hier. Kraanvogels die eerst doortrokken naar Spanje, gaan tegenwoordig veelal niet verder dan Frankrijk of blijven zelfs in Duitsland overwinteren. De wilde ganzen die hier komen overwinteren, komen tegenwoordig ook in de problemen. Omdat het temperatuur verschil in het noorden nog meer opgelopen is, tot zelfs vier graden gemiddeld, is de voedselpiek daar ook eerder en is de vertrekdatum ook moeilijker te plannen. Hetzelfde gebeurt hier al jaren. De rupsenpiek is eerder dan de jonge mezen ze nodig hebben. Dit probleem is er niet alleen voor vogels, ook planten en andere dieren hebben hier last van.
Heel onze natuur heeft met elkaar te maken. We moeten het zien als een grote piramide. Onderop de kleinste levende wezens die als voedselbron dienen voor grotere dieren. Bovenop staan wij als mens en tevens top van de voedselketen. Als er enkele blokken uit die piramide worden getrokken, merken we daar nog niet zoveel van, maar hoe meer dat gebeurt, hoe meer gevolgen men ondervindt. Tot het moment dat de piramide instort. Dan is niet alleen de natuur als geheel het haasje, maar wij zelf ook, want wij maken daar deel van uit.
Ik kijk wel eens documentaires over primitieve volkeren. Zij gaan veel zuiniger met de natuur om, en spreken dikwijls met respect over “Moeder natuur”. Helaas zijn zij in veel gevallen de eerste slachtoffers van de klimaat verandering. Diegene die daar wel iets aan kunnen doen kijken de andere kant op. Een kleinkind van mij zei een keer tegen mij toen het ongeveer vier jaar was. “Als je ergens bang voor bent opa moet je de handjes voor de ogen doen dan is het weg”.
Er zijn in de wereld en ook in ons land leiders die ook liever de handjes voor de ogen houden dan actie te ondernemen. Een uitspraak is, een klein land als Nederland kan daar toch niets aan veranderen. Dan komt bij mij het verhaaltje naar boven dat de juffrouw in een van mijn eerste schooljaren vertelde over twee kikkers die in een ton met melk vielen en er niet meer uit konden. Na wat gezwem en geploeter gaf een kikker het op, hij liet zich zakken en verdronk. De andere ploeterde door tot er een klont boter ontstond waar hij opkroop en bleef drijven. Dat dat dan zure melk moest zijn, wisten wij als boerenkinderen allemaal. Deze parabel gaf alleen maar aan dat moeite altijd loont.

Op 29 oktober zijn er verkiezingen, mij is opgevallen dat in de discussies op tv en radio het klimaat bij geen enkele partij een speerpunt is en dat er verschillende partijen de handjes voor de ogen houden. Naast dat we zelf kunnen proberen onze voetafdruk op het milieu zo klein mogelijk te houden, kunnen we in het stemhokje ook bepalen of we stemmen op een partij die de handjes voor de ogen houdt of op een partij die verder kijkt dan de vier jaar dat ze het voor het zeggen hebben en ook rekening houden met onze kleinkinderen, achterkleinkinderen enz. Ik wens je veel wijsheid.

Tot een volgende keer Toon Selten.

De opmars van de Bonte Vliegenvanger

De Bonte Vliegenvanger is een steeds vaker waargenomen soort in onze omgeving. Vanaf het jaar 2000 is het aantal verdubbeld in Nederland en dan vooral in de oostelijke helft van het land. In totaal tellen we momenteel ruim 30.000 broedparen in ons land in met name Drenthe, Overijssel, Gelderland, Noord-Brabant en Noord-Limburg. Gebroed wordt er meestal in nestkastjes maar ook in boomholtes. Deze zangvogel is te herkennen aan zijn witte borst en keel, een witte vleugelvlek en zijn kleine dubbele vlek boven de snavel. Kop en bovendek zijn zwart tot bruingrijs waarbij de mannetjes donkerder zijn en de vrouwtjes voornamelijk bruin.  Zijn typische zang en roep is terug te vinden bij www.vogelbescherming.nl onder de vogelnaam en herkenning. Ook kenmerkend voor vliegenvangers zijn de korte vluchten vanaf een zitpost waarbij insecten al vliegend gevangen worden.  Dit gedrag is ook te zien bij de 2^de vertegenwoordiger in Nederland uit de familie van de vliegenvangers nl. de Grauwe Vliegenvanger.

In april verschijnen de eerste exemplaren en in augustus vertrekken deze alweer naar zuidelijke streken. Ze overwinteren in Afrika en moeten hiervoor tot wel 5000 km vliegen. Vaak trekken deze kleine zangvogels ’s nachts, een prestatie van formaat.
In de eerste week van mei zien we de eerste eieren ( 6-7 stuks per nest) en na ca. 15 dagen broeden hebben we de eerste jongen. Weer 15 dagen later vliegen de jonge exemplaren al rond. Ruim een week later vertrekken deze jongen vanaf de broedlocatie.
Daar waar diverse nestkastjes hangen treffen we deze soort aan. Een bijna zekere plek is eind april/begin mei in het bosgebied Gelreheide langs de Midden-Peelweg tegenover camping de Schatberg.  Vogelwerkgroep ’t Hökske heeft hier een 75-tal nestkastjes hangen. Afgelopen jaar was bijna 20% van deze kastjes bezet door Bonte Vliegenvangers.

Bonte Vliegenvanger Foto@Geert Lamers

Sponsoractie

Patronaat 13C 5961 TD Horst

Dit jaar organiseert de PLUS Horst wederom een grandioze sponsoractie. Deze sponsoractie zal van start gaan op maandag 25 augustus en loopt tot en met zaterdag 15 november 2025. De actie werkt met muntjes die je kunt doneren op je vereniging die je lief is. Buizen hiervoor staan in de winkel in Horst.  Op basis van het aantal ingezamelde muntjes wordt er €20.000 euro verdeeld. Bij elke 10 euro aan boodschappen krijg je 1 muntje.

Bedankt alvast namens de vogelwerkgroep ’t Hökske en in het bijzonder de vogels die hiervan profiteren.

Elsbeemd 2025

Vanaf 2002 tellen we vanuit ’t Hökske broedvogels in de Elsbeemd. Dit jaar dus al weer voor de 24^ste keer. Ikzelf ben vanaf 2010 mee gaan lopen met de telling en heb ook al heel wat keren door het gebied gelopen. De Elsbeemd heette bij ons thuis de Bengd en ik ken het gebied al vanaf de 70-er jaren toen er nog vele graspercelen lagen. Na de ruilverkaveling midden 90-er jaren is het gebied opnieuw ingericht door onder andere het deels verleggen en laten meanderen van de Elsbeek en de Molenbeek. Kort daarna zijn wij door Staatsbosbeheer gevraagd om de broedvogels in het gebied te gaan tellen. Destijds was het gebied open, waarvan inmiddels toch wel een flink deel is dichtgegroeid. Dit zien we ook terug in de soorten vogels die er zitten.

Elsbeemd in de vroege morgen.
Foto@John Raedts

Inmiddels is onze ervaring wel dat er veel variatie zit tussen de jaren en 2025 was daar weer een bevestiging van. Het jaar begon weer zeiknat en leek een kopie te worden van 2024. Maar gedurende het voorjaar werd het droger. Het voorjaar in zijn totaal was goed groeizaam en dat zagen we terug in de tellingen door de grote aantallen.

In totaal hebben we 13 tellingen uitgevoerd, waarvan 2 avondtellingen. Bij avondtellingen zingen de vogels minder, maar soorten zoals de Bosuil en de Houtsnip laten zich ’s avonds beter horen. Dat was dit jaar ook weer het geval.

In totaal hebben we 61 verschillende vogelsoorten geteld die territoriaal gedrag vertonen (zingen, nestbouw, waaks gedrag, uitgevlogen vogels e.d.). Bij 52 soorten is uiteindelijk een territorium vastgesteld. Dit ligt een stuk lager dan de 57 van 2024 en de 58 van 2023. Was het dan een slecht jaar? Nee, dat zeker niet. In totaal hadden we 609 territoria en dat is een nieuw record! Het oude record van 601 van 2023 is net overschreden.

Ten opzichte van 2024 missen we dus enkele soorten. Bonte Vliegenvanger, Grauwe Vliegenvanger, Gekraagde Roodstaart, Grote Lijster, Kuifeend, Rietgors, Waterral en Watersnip misten we dit jaar. Dit zijn voornamelijk soorten waarvan we soms wel en soms niet een territorium hebben. Dit jaar dus helaas niet, hoewel diverse soorten wel waargenomen zijn. Wel hadden we Appelvink, Fitis en Goudhaan terwijl we deze in 2024 niet hadden.

Opvallend waren de grote aantallen Tjiftjaffen en Bosrietzangers. Daarnaast waren we erg blij met het aantal Nachtegalen en Sprinkhaanzangers. Vanaf 2016 hadden we ineens een flinke daling van beide soorten, maar nu zijn ze weer bijna terug op het oude niveau. Het is en blijft een genot om beide vogels te horen!

We zijn dus zeker tevreden over het resultaat van 2025 en zijn benieuwd naar 2026. Eigenaar Staatsbosbeheer gaat komende winter diverse houtsingels flink uitdunnen en ook het maaibeheer van diverse percelen aanpassen. Dit zal zeker weer invloed hebben op onze tellingen. Sommige soorten krijgen er last van, maar er zijn ook zeker soorten die er baat bij hebben. We gaan het meemaken in het jubileumseizoen.

John Raedts